Χρησιμοποιήθηκαν διασκευασμένα αποσπάσματα από βιβλίο "Ο Αριστοτέλης για όλους: Δύσκολος στοχασμός σε απλοποιημένη μορφή" του Mortimer J. Adler των Εκδόσεων Παπαδήμα.
Οι υπογραμμίσεις είναι του εκπαιδευτικού.
Το να ζούμε καλά, η ευτυχία δηλαδή, είναι ο τελικός σκοπός όλων των πράξεών μας στη ζωή.
Πώς να επιδιώκουμε την ευτυχία- Το σχέδιο της ευτυχίας Ο Αριστοτέλης μας δίνει δύο απαντήσεις στο ερώτημα αυτό που όμως η μια σχετίζονται η μια με την άλλη. Η πρώτη απάντηση βρίσκεται στο να μετρήσουμε τα πραγματικά αγαθά που όλοι έχουμε ανάγκη. Η δεύτερη απάντηση συνίσταται στις οδηγίες που δίνει ο Αριστοτέλης για την απόκτηση όλων των πραγματικών αναγκών που έχουμε ανάγκη για τη ζωή μας. Τα πράγματα που έχουμε ανάγκη… Το μόνο σωστό σχέδιο για να κερδίσουμε την ευτυχία ή μια καλή ζωή, είναι σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ένα σχέδιο που μας κάνει να ζητούμε και να αποκτούμε όλα τα πράγματα που είναι πραγματικά καλά για μας. Είναι τα πράγματα που τα έχουμε ανάγκη, όχι μόνο για να ζούμε αλλά και να ζούμε καλά. Οι βιολογικές ανάγκες της τροφής του ποτού, της ενδυμασίας και του λύνουν πρέπει να ικανοποιούνται τουλάχιστον σε έναν βαθμό μεσότητας. Όχι περισσότερο, αλλά και ούτε και λιγότερο. Ο πλούτος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι ένα πραγματικό αγαθό, επειδή είναι ένα αναγκαίο μέσο για τη σωματική υγεία, τη ζωτικότητα και την ευχαρίστηση. Χωρίς ένα ορισμένο ποσό πλούτου δεν μπορούμε να χαρούμε την υγεία, τη ζωτικότητα και την απόλαυση και χωρίς αυτά τα πράγματα δεν μπορούμε να ζήσουμε καλά. Η έλλειψη ενός ορισμένου ποσού πλούτου είναι εμπόδιο στο να ζήσει κανείς καλά και να κατακτήσει την ευτυχία. Δεν πρέπει όμως να αξιοποιούνται μόνο οι βασικές ανάγκες, αλλά και άλλες, όπως η μόρφωση και η γνώση. Πολλές φορές οι άνθρωποι επιθυμούν κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι καλό γι’ αυτούς όπως για παράδειγμα το κάπνισμα που τους βλάπτει. Επειδή όμως το θέλουν, τους φαίνεται καλό τη στιγμή που επιθυμούν να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους. Αυτό που είναι πραγματικά καλό για μας είναι αυτό που το έχουμε ανάγκη πάντοτε. Είναι καλό για μας αυτό που έχουμε πραγματικά ανάγκη και όχι γιατί το επιθυμούμε. Για παράδειγμα μπορεί να θέλουμε να φάμε χαβιάρι. Δεν είναι όμως πραγματική ανάγκη. Γιατί μας είναι μια επιθυμία εκείνης της στιγμής και δεν είναι μια ανάγκη για όλη μα στη ζωή. Το καλύτερο σχέδιο από όλα, αυτό που πρέπει να υιοθετήσουμε είναι εκείνο που έχει στόχο σε κάθε πραγματικό αγαθό με τη σωστή σειρά και με το σωστό μέτρο και επιπλέον μας επιτρέπει να επιζητήσουμε πράγματα που τα θέλουμε, αλλά δεν τα έχουμε ανάγκη, με την προϋπόθεση ότι η απόκτησή τους δεν παρεμβαίνει στην ικανότητά μας να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας ή να αξιοποιούμε τις ικανότητές μας. Ο πλούτος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι ένα πραγματικό αγαθό, επειδή είναι ένα αναγκαίο μέσο για τη σωματική υγεία, τη ζωτικότητα και την ευχαρίστηση. Χωρίς ένα ορισμένο ποσό πλούτου δεν μπορούμε να χαρούμε την υγεία, τη ζωτικότητα και την απόλαυση και χωρίς αυτά τα πράγματα δεν μπορούμε να ζήσουμε καλά. Η έλλειψη ενός ορισμένου ποσού πλούτου είναι εμπόδιο στο να ζήσει κανείς καλά και να κατακτήσει την ευτυχία. Τα είδη των αγαθών Στα δύο είδη αγαθών που ήδη αναφέρθηκαν τα σωματικά και τα εξωτερικά ή τον πλούτο, ο Αριστοτέλης προσθέτουν κι ένα τρίτο. Τα αγαθά αυτά τα ονομάζει, αγαθά της ψυχής. Τα πιο προφανή από αυτά τα ψυχικά αγαθά είναι τα αγαθά του πνεύματος, όπως η γνώση κάθε είδους, μαζί και οι ειδικές γνώσεις και η τεχνική της σκέψης. Την έχουμε ανάγκη όχι μόνο για να κατασκευάζουμε καλοφτιαγμένα πράγματα, αλλά και να ενεργούμε καλά και ζούμε καλά. Τα ψυχικά αγαθά - Η αγάπη Όπως από τη φύση μας επιθυμούμε να αποκτούμε γνώσεις, έτσι επιθυμούμε από τη φύση μας να αγαπάμε όλα τα ανθρώπινα όντα και να αγαπιόμαστε από αυτά. Μια ζωή που της λείπει εντελώς η αγάπη, μια ζωή οποιουδήποτε είδους, είναι ζωή στερημένη από ένα πολύ απαραίτητο αγαθό. Ο Αριστοτέλης αντιμετωπίζει τη φιλία σαν ψυχικό αγαθό, σαν τη γνώση και την τεχνική. Τα ανθρώπινα όντα επιθυμούν πέρα από αντικείμενο αγάπης να είναι και αντικείμενα σεβασμού. Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι το να μας τιμούν δεν είναι πραγματικό αγαθό, εκτός αν γίνεται για τον σωστό λόγο. Δηλαδή αν αξίζουμε τη την τιμή που δεχόμαστε. Κάποιοι άνθρωποι επιζητούν να έχουν καλή φήμη έστω και αν δεν την αξίζουν. Στο βαθμό που καταφέρνουμε να αποκτήσουμε και να διατηρήσουμε όλα αυτά τα πραγματικά αγαθά, πετυχαίνουμε στην προσπάθειά μας να ζήσουμε καλά και να εξασφαλίσουμε για τον εαυτό μας μια καλή ζωή. Οι οδηγίες Η δεύτερη απάντηση του Αριστοτέλη μας δίνει τις οδηγίες για να αναπτύξουμε έναν καλό και ηθικό χαρακτήρα. Κι αυτό γίνεται με τις καλές συνήθειες. Για παράδειγμα το άτομο που έχει αποκτήσει τη σταθερή και κατασταλαγμένη διάθεση να αποφεύγει το υπερβολικό φαγητό και το πολύ ποτό είναι μια καλή συνήθεια επειδή η απόφασή του να συγκρατεί κανείς τον εαυτό του όταν νιώθει τον πειρασμό να υποκύψει στο φαγητό και στο ποτό, είναι η σωστή απόφαση. Ο Αριστοτέλης μας λέει ότι χρειαζόμαστε καλές συνήθειες ως προς την επιλογή και την απόφαση. Να επιλέγουμε τα πραγματικά αγαθά στη σωστή απόφαση για να επιδιώκουμε τα πραγματικά αγαθά στη σωστή ποσότητα και να επιδιώκουμε με τη σωστή σειρά και με τη σωστή σχέση μεταξύ τους. Τις καλές συνήθειες, ο Αριστοτέλης τις ονομάζει Αρετές. Πώς ξέρουμε ότι οι επιλογές και οι αποφάσεις μας είναι σωστές; Οι επιλογές και οι αποφάσεις που συμβάλλουν στην επιδίωξη της ευτυχίας είναι αυτές που δε μας δημιουργούν τύψεις. Καλή ζωή είναι η ζωή στην οποία κάποιος έχει όλα όσα επιθυμεί, με την προϋπόθεση να μην επιθυμεί λάθος πράγματα. Για να μην επιθυμεί λάθος πράγματα πρέπει να έχει ηθική αρετή. Να έχει δηλαδή καλές συνήθειες. Η επιδίωξη της ευτυχίας είναι εγωιστική στο βαθμό που η καλή ζωή είναι ενός ατόμου και όχι οποιοδήποτε άλλου. Όταν όμως καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να επιτύχουμε την ευτυχία μας, αν δεν ευτυχούν και οι άλλοι. Για τον λόγο αυτόν πρέπει να υπάρχει και δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη έχει σχέση με το καλό των άλλων, όχι μόνο των φίλων μας ή αυτών που αγαπάμε, αλλά όλων των άλλων. Η ζωή σε μια καλή κοινωνία συμβάλει σε μεγάλο βαθμός την επιδίωξη της προσωπικής ευτυχίας του ατόμου, επειδή καλή κοινωνία είναι εκείνη που αντιμετωπίζει με δίκαιο τρόπο τα άτομα που αποτελούν τα μέλη της. Απαιτεί επίσης από το άτομο να αντιμετωπίζει με δίκαιο τρόπο τα άλλα άτομα και να ενεργεί για το καλό της κοινωνίας και του συνόλου. Τα άτομα που δε διαθέτουν εγκράτεια και θάρρος, βλάπτουν τον εαυτό τους με το να κάνουν συνήθως λανθασμένες επιλογές. Τα άτομα που κάνουν συνήθως λανθασμένες επιλογές θα είναι άδικα και θα βλάπτουν τόσο τους άλλους, όσο και την κοινωνία στην οποία ζουν. Τι δικαιούνται οι άλλοι από εμάς… Ο Αριστοτέλης είπε ότι ο άνθρωπος είναι ζώο πολιτικό και πρέπει από τη φύση του να ζει σε κοινότητες για να ζει όσο το δυνατόν καλύτερα. Καλή ζωή είναι η πολιτική ή πολιτισμένη ζωή. Αν όλοι οι άνθρωποι ήταν φίλοι η δικαιοσύνη δε θα ήταν αναγκαία. Από τη στιγμή που αυτό δε γίνεται η δικαιοσύνη είναι απαραίτητη για να ενώσει τα άτομα ειρηνικά και αρμονικά. Όπου απουσιάζει η αγάπη πρέπει να επεμβαίνει η δικαιοσύνη για να μπορούν νε ζουν αρμονικά ο ένας με τον άλλο ενεργώντας και δουλεύοντας μαζί για έναν κοινό σκοπό. Δικαιοσύνη και Αγάπη – Διαφορές Η δικαιοσύνη όπως και η αγάπη ενδιαφέρεται για το καλό του άλλου. Ωστόσο υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Όταν αγαπάμε κάποιον αληθινά του δίνουμε με γενναιοδωρία περισσότερα από όσα περιμένει από εμάς. Επίσης δεν περιμένουμε να μας επιστρέψει ή να μας ανταποδώσει αυτά που του δώσαμε. Όταν όμως φερόμαστε με δικαιοσύνη, περιμένουμε και ο άλλος να μας φερθεί με δικαιοσύνη. Δηλαδή δίνουμε κάτι περιμένοντας να πάρουμε. Οπότε… Οι άλλοι δικαιούνται από εμάς να μην κάνουμε τίποτε από όσα θα μπορούσε να τους σταματήσει, ή να τους δυσκολέψει στην επιδίωξη της ευτυχίας. Τίποτε που θα μπορούσε να τους σταματήσει ή να τους αποτρέψει από το να αποκτήσουν τα πραγματικά αγαθά που έχουν ανάγκη για να κάνουν τη ζωή τους καλή. Μερικοί άνθρωποι δεν είναι δίκαιοι. Δε σέβονται τα δικαιώματα των άλλων και τα καταπατούν. Από τη στιγμή που λίγα άτομα είναι απόλυτα δίκαια πρέπει να εφαρμόζονται οι νόμοι για να εμποδίζουν ένα άτομο να βλάψει σοβαρά ένα άλλο. Όταν επομένως ως άτομα υπακούμε σε νόμους που μας κατευθύνουν να ενεργούμε για την ευημερία της κοινότητάς μας ευνοούμε και όλους τους ανθρώπους που θέλουν κι αυτοί την ευτυχία. Τι δικαιούμαστε να περιμένουμε από τους άλλους Δεν μπορούν τα ανθρώπινα όντα να ζουν ειρηνικά και να ενεργούν μαζί για έναν κοινό σκοπό, χωρίς να έχουν μια κυβέρνηση που να δια θέτει τη δύναμη να επιβάλει νόμους και να παίρνει αποφάσεις. Δεν είναι μόνον οι εγκληματίες που πρέπει να συγκρατούνται. Για να μπορεί ένας αριθμός ατόμων να ενεργεί μαζί για έναν κοινό σκοπό πρέπει επίσης να υπάρχει κάποιος μηχανισμός για τη λήψη των αποφάσεων που απαιτούν οι κοινές τους ενέργειες. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο καλός άνθρωπος υπακούει στους δίκαιους νόμους επειδή είναι ενάρετος κι όχι επειδή φοβάται την τιμωρία που μπορεί να επακολουθήσει αν παραβεί τον νόμο. Υπακούει στους νόμους και διαφυλάττει την ειρήνη με τη θέλησή του κι όχι γιατί εξαναγκάζεται. Επομένως γι’ αυτόν η διακυβέρνηση δεν είναι κάτι κακό όπως είναι για τον κακό άνθρωπο. Για να είναι καλό το πολίτευμα πρέπει να διαθέτει κύρος που το αναγνωρίζουν και το αποδέχονται αυτοί που κυβερνιούνται και όχι απλώς δύναμη ή εξουσία που τη φοβούνται και που υποτάσσονται σ’ αυτήν από φόβο. Το πολίτευμα που είναι καλό μ’ αυτόν τον τρόπο, ονομάζεται συνταγματικό ή πολιτικό. Ονομάζοντας ένα πολίτευμα πολιτικό εννοούσε ότι αυτό είναι η μόνη μορφή διακυβέρνησης που είναι κατάλληλη για τα κράτη και τις πολιτικές κοινωνίες. |
Πώς γνωρίζω ότι είμαι ευτυχισμένος;Η ευτυχία είναι κάτι που το γνωρίζουμε μέσα μας. Μπορούμε όμως να είμαστε ευτυχισμένοι και χωρίς να το ξέρουμε. Εξάλλου δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι νιώθει μέσα του ο καθένας. Πολλές φορές το μυαλό μας επιλέγει τις παλιές αναμνήσεις που του αρέσουν και ομορφαίνουμε το παρελθόν για να ξεχάσουμε το παρόν.
Ο κόσμος πάντα θα είναι άσχημος γιατί πάντα θα υπάρχει πείνα και πόλεμος, όμως η ευτυχία δε μας εμποδίζει να βλέπουμε τον κόσμο όπως είναι στ’ αλήθεια. Επίσης δε χρειάζεται να βλέπεις όμορφα και ευχάριστα πράγματα για να νιώθεις ευτυχισμένος. Ο κόσμος μπορεί να είναι όμορφος και χωρίς να είσαι ευτυχισμένος. Μπορείς να είσαι ευτυχισμένος χωρίς να γελάς και μπορείς να γελάς χωρίς να είσαι ευτυχισμένος. Η ευτυχία μας δεν εξαρτάται από την ψυχική μας διάθεση. Προσπαθούμε να γινόμαστε καλύτεροι σε ό,τι μας ενδιαφέρει. Δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι χωρίς να ενδιαφερόμαστε για τίποτε και για κανέναν. Μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι ακόμα κι όταν είμαστε λυπημένοι. Τα συναισθήματα είναι πολύ σημαντικά γα την ευτυχία μας. Είναι εύκολη η ευτυχία;Όταν λύνω ένα δύσκολο πρόβλημα νιώθω χρήσιμος και ευτυχισμένος. Δε χρειάζεται να είμαι χαζός για να είμαι ευτυχισμένος. Αυτά που ήδη έχουμε ή δεν έχουμε μπορεί να αποτελέσουν εμπόδιο στην ευτυχία μας. Όσο μεγαλώνεις χρειάζεται να θέλεις καινούργια πράγματα.
Αρκετές φορές το πάθος μας για κάτι μπορεί να μας κάνει δυστυχισμένους τους άλλους, αλλά και τον εαυτό μας. Υπάρχει περίπτωση όταν είσαι παθιασμένος με κάτι να είσαι ανικανοποίητος και το πάθος σου αυτό να σε εμποδίζει να χαρείς την πραγματικότητα. Δεν υπάρχει περίπτωση το πάθος μας να σβήσει, αλλά με το πέρασμα του χρόνου μπορεί να ξεθωριάσει. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν περισσότερο ταλέντο στην ευτυχία. Μπορούμε και μόνοι μας να μάθουμε πώς να είμαστε ευτυχισμένοι, δε χρειαζόμαστε δασκάλους για αυτό. Υπάρχουν πολλοί τρόποι ευτυχίας για το λόγο αυτό και ένα μωρό είναι πιο ευτυχισμένο από έναν ηλικιωμένο. Δεν μπορούμε να βρούμε την ευτυχία αν δεν την ψάχνουμε πεισματικά. Η ευτυχία είναι ο σκοπός της ζωής. Η ευτυχία μου είναι το ίδιο σημαντική όσο και των άλλων. Πρέπει πρώτα να είσαι εσύ ευτυχισμένος για να μπορέσεις να κάνεις και τους άλλους ευτυχισμένους. Δε θα ήμουν πραγματικά ευτυχισμένος αν είχα τα πάντα. Κάποιες φορές νιώθω λανθασμένα ότι μου λείπει κάτι, γιατί δε χρειάζονται πολλά για να είμαστε ευτυχισμένοι. Μερικές φορές είμαστε πιο ευτυχισμένοι όταν ψάχνουμε κάτι παρά όταν το έχουμε. Συνήθως η συνταγή της ευτυχίας δεν είναι δύσκολη, αλλά η εφαρμογή της. Δεν έχουμε όλοι την ίδια συνταγή για την ευτυχία. Πολλές φορές προσπαθούμε να κάνουμε τα πράγματα πιο σύνθετα απ ότι είναι αγνοώντας την ευτυχία που βρίσκεται μπροστά μας. Τα χρήματαΤο ζώο έχει λιγότερες ανάγκες από έναν άνθρωπο. Το να τρώμε σωστά φέρνει την ευτυχία και την υγεία. Οι πλούσιοι δεν έχουν πάντα καλύτερη υγεία από τους φτωχούς. Ακόμη και αν είσαι άρρωστος μπορείς να είσαι ευτυχισμένος. Δεν μπορεί κάποιος να είναι δούλος των χρημάτων του. Δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν δεν κάνεις τίποτα στη ζωή σου, τα χρήματα δε σου προσφέρουν αγάπη, ταλέντο ή αθανασία. Δεν είμαστε ελεύθεροι όταν δεν επιθυμούμε τίποτα. Τα χρήματα που έχεις δε σε βοηθάνε στο να έχεις σεβασμό από τους άλλους όπως ένας ζητιάνος πρέπει να έχει τον ίδιο σεβασμό με ένα διάσημο. Μπορείς να είσαι ευτυχισμένος ακόμη κι αν ντύνεσαι απλά. Πρέπει να σεβόμαστε τον εαυτό μας για να είμαστε ευτυχισμένοι. Οι φτωχοί έχουν περισσότερες έγνοιες από τους πλούσιους, αλλά ηρεμία αξίζει περισσότερο από τα χρήματα. Πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε τα χρήματα μας και φυσικά δεν πειράζει να έχουμε ένα ποσό των χρημάτων μας. Θα νιώσουμε μεγαλύτερη χαρά δίνοντας χρήματα και όχι παίρνοντας. Με αυτά που έχουμε πρέπει να νιώθουμε ευχαριστημένοι. Δεν έχει νόημα να ζηλεύουμε τους πλούσιους. Πρέπει να νιώθουμε ευχαριστημένοι και χωρίς αυτά.
Η δυστυχίαΔεν πρέπει να βιαζόμαστε για να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας, πρέπει να κάνουμε υπομονή. Είμαστε ευτυχισμένοι ακόμα και όταν δε βιαζόμαστε. Δεν είναι απαραίτητο να μην ¨δενόμαστε¨ με τίποτα για να είμαστε ευτυχισμένοι. Πρέπει να μάθουμε να χάνουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι.
Η δυνατότητα των επιλογών κάνει πιο χαρούμενη τη ζωή, γι αυτό μπορούμε να αλλάζουμε απόψεις όταν πια δεν τις πιστεύουμε. Ο καθένας μπορεί να αποφασίσει και να αλλάξει και μόνος του τη γνώμη και τη διάθεσή του. Όλες αυτές οι αλλαγές μας βοηθούν να εξελιχθούμε και να ωριμάσουμε. Η πραγματικότητα μπορεί πολλές φορές να ξεπεράσει τα όνειρα μας και τα όνειρά μας μπορούν να μας ανακουφίσουν από την πραγματικότητα. Είναι πιο εύκολο να αλλάξουμε τα όνειρα μας παρά την πραγματικότητα, γιατί τα όνειρα μας μας δίνουν ένα σκοπό που πρέπει να πετύχουμε. Θα μπορούσα να ελπίζω σε έναν καλύτερο κόσμο. Οι άλλοι θα εξακολουθούν να είναι δυστυχισμένοι αν και εγώ είμαι δυστυχισμένος. Είμαι ένα μέρος του κόσμου στον οποίο ζω. Οι άλλοιΜπορούμε να αγαπάμε χωρίς να ζηλεύουμε και χωρίς να φοβόμαστε ότι η αγάπη κάποτε σταματάει. Δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι χωρίς να αγαπάμε κανέναν. Πρέπει να αγαπάμε τους άλλους όσο αγαπάμε το εαυτό μας. Αυτοί που μας αγαπάνε πραγματικά θέλουν πάντα την ευτυχία μας. Όταν οι άλλοι είναι δυστυχισμένοι μπορούμε να τους παρηγορήσουμε και πρέπει να αφήνω τους άλλους να με βοηθούν. Δεν θέλω να μένω μόνη μου όταν υποφέρω. Οι γονείς μου και οι φίλοι μου με παρηγορούν όταν είμαι στενοχωρημένη. Υπάρχει περίπτωση να μας θαυμάζουν για ασήμαντους λόγους. Δεν έχουμε ανάγκη να αισθανόμαστε ανώτεροι για να είμαστε ευτυχισμένοι. Πρέπει να δεχόμαστε και να αναγνωρίζουμε τα ελαττώματα μας για να είμαστε ευτυχισμένοι. Δεν είναι ανάγκη να γινόμαστε αρεστοί στους άλλους ώστε να σε αγαπούν και να σε ευχαριστούν. Μας αρέσει να βοηθούμε όλο τον κόσμο. Είναι καλό να εξυπηρετούμε ακόμα και αυτούς που δεν μας εξυπηρετούν, γιατί έχουμε όταν ανάγκη να είμαστε χρήσιμοι για τους άλλους. Είμαστε ευτυχισμένοι όταν παίζουμε με τους άλλους. Δεν με αρέσει όταν οι άλλοι με αρνούνται να παίξουν μαζί μου. Μπορούμε να μάθουμε πράγματα που δεν γνωρίζαμε από τους άλλους. Πρέπει να μάθουμε να πιστευόμαστε τους άλλους για να είμαστε ευτυχισμένοι.
|